Forum porozumienie.forumoteka.pl Strona Główna porozumienie.forumoteka.pl
Opis Twojego forum
 
 FAQFAQ   SzukajSzukaj   UżytkownicyUżytkownicy   GrupyGrupy   RejestracjaRejestracja 
 ProfilProfil   Zaloguj się, by sprawdzić wiadomościZaloguj się, by sprawdzić wiadomości   ZalogujZaloguj 

Odp. M. Sprawiedl z 13.08.08 na pismo RPO(odszk. i zadośćuc)

 
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum porozumienie.forumoteka.pl Strona Główna -> Komunikaty zespołu ds. prac nad ustawą Kombatancką
Zobacz poprzedni temat :: Zobacz następny temat  
Autor Wiadomość
Sławomir Karpiński



Dołączył: 23 Cze 2008
Posty: 149

PostWysłany: Pią Wrz 12, 2008 7:49 pm    Temat postu: Odp. M. Sprawiedl z 13.08.08 na pismo RPO(odszk. i zadośćuc) Odpowiedz z cytatem

RZECZPOSPOLITA POLSKA
MINISTER SPRAWIEDLIWOŚCI
Warszawa 13 sierpnia 2008 r.



DL-P_023_145 / 08


Pan

Jan Kochanowski
Rzecznik Praw Obywatelskich



W odpowiedzi na pismo z dnia 17 lipca 2008 r. (znak: RPO-593492-II/08/JML), dotyczące potrzeby ewentualnej nowelizacji ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą lutową”, uprzejmie przedstawiam następujące stanowisko.
Na wstępie pragnę podkreślić, iż możliwość przyznawania roszczeń odszkodowawczych na podstawie art. 11 (podobnie – na podstawie art. 8 ust. 4) ustawy lutowej w przypadku, gdy nie doszło do uznania za nieważne orzeczenia skazującego osobę represjonowaną, jest ograniczona do sytuacji, w której nastąpiło wcześniejsze uniewinnienie oskarżonego lub umorzenie postępowania przed wejściem w życie ustawy lutowej. Ratio legis takiego rozwiązania było niewątpliwie umożliwienie dochodzenia roszczeń odszkodowawczych osobom spełniającym przesłanki do stwierdzenia nieważności orzeczenia, wobec których możliwość ta została wyłączona, bowiem już wcześniej zostały one uniewinnione lub umorzono wobec nich postępowanie z przyczyn określonych w art. 11 pkt 1 nieobowiązującego już Kodeksu postępowania karnego z 1969 r. (por. uchwały SN z dnia 22 stycznia 1992 r., I KZP 37/91, OSNKW 1992, z. 5-6, poz. 38 oraz z dnia 29 marca 2006 r., I KZP 1/06, OSNKW 2006, z 4, poz. 42, a także postanowienia SN z dnia 27 października 1992 r., WZ 163/92, OSNKW 1993, z. 3-4, poz. 24 i 11 marca 1993 r., WZ 24/93, OSNKW 1993, z. 9-10, poz. 61).

Odmienna jest natomiast sytuacja osób internowanych w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, zwanych dalej „internowanymi”. W przypadku internowanych dopiero ustawa z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 191, poz. 1372), zwana dalej „nowelą do ustawy lutowej”, wprowadziła dla tej grupy osób podstawę prawną do dochodzenia roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie. Wprowadziła bowiem, z dniem wejścia w życie tej noweli, nieważność z mocy prawa wszystkich decyzji o internowaniu wydanych w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego (art. 2 noweli do ustawy lutowej).Wobec tego, przed wejściem w życie noweli do ustawy lutowej, internowani, w przeciwieństwie do osób wymienionych w art. 11 ustawy lutowej, nie spełniali przesłanek do stwierdzenia nieważności decyzji o internowaniu w trybie tej ustawy. W zaistniałej sytuacji, racje przemawiające za poszerzeniem dobrodziejstw wynikających z przepisów ustawy lutowej na grupę osób internowanych nie mogą być kwestionowane (zob. uzasadnienie do projektowanej nowelizacji, w druku nr 595 Sejmu V Kadencji).
Należy jednak zauważyć, że o ile roszczenia wynikające z art. 11 ust. 1 ustawy lutowej nie przedawniają się, o tyle roszczenia wynikające z internowania przedawniają się z upływem roku od dnia wejścia w życie noweli do ustawy lutowej. Za punkt wyjścia dla oceny, czy rzeczywiście w takim rozwiązaniu legislacyjnym doszło do nierówności między osobami represjonowanymi, a więc do ewentualnego naruszenia zasady równości wobec prawa określonej w art. 32 Konstytucji RP, należy przyjąć rozumienie przedmiotowej zasady ustalone przede wszystkim na gruncie orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego.
Trybunał Konstytucyjny kilkakrotnie konstatował – w pełnej spójności z linią orzeczniczą Europejskiego Trybunału Praw Człowieka – iż zasada równości wobec prawa jest stosowana sprawiedliwie wtedy, gdy zakłada równe traktowanie podmiotów takich samych pod względem cechy relewantnej do treści danego uregulowania. Natomiast dopuszcza się odpowiednio odmienne traktowanie podmiotów, które pod





względem takiej cechy są zróżnicowane. Istotą konstytucyjnej zasady równości wobec prawa jest więc równe traktowanie, tj. według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminacyjnych, jaki i faworyzujących, wszystkich podmiotów, charakteryzujących się w równym stopniu daną cechą istotną (relewantną). W konsekwencji oznacza to jednocześnie dopuszczalność zróżnicowania sytuacji prawnej różnych podmiotów. Dopiero jeżeli konkretna norma prawna traktuje odmiennie adresatów, którzy odznaczają się określoną cechą wspólną, można stwierdzić, iż doszło do naruszenia zasady równości wobec prawa.
Niemniej jednak, aby stwierdzić jednoznacznie, czy została naruszona zasada równości wobec prawa, należy określić krąg adresatów, do których odnosi się zasada równości, oraz ich sytuację faktyczną. Jeżeli w przyznawaniu uprawnień występują nieusprawiedliwione różnice, dopiero wówczas występuje sytuacja nierówności. Sprawiedliwość wymaga bowiem, żeby zróżnicowanie prawne podmiotów (ich kategorii) pozostawało w odpowiedniej relacji do różnic w ich sytuacji faktycznej. Określona w ten sposób sprawiedliwość rozdzielcza oznacza, iż równych traktować należy tożsamo, a podobnych należy traktować podobnie. Zasada równości wobec prawa daje się zatem wyrazić w formule, w myśl której nie wolno tworzyć prawa, różnicującego sytuację prawną podmiotów, których sytuacja faktyczna jest taka sama.
W związku z powyższym mogą zachodzić przypadki, gdy odmienność potraktowania podmiotów odznaczających się określona cechą wspólną będzie usprawiedliwiona. Argumenty uzasadniające odstępstwa od nakazu równego traktowania podmiotów podobnych muszą mieć:
1. charakter relewantny, a więc pozostawać w bezpośrednim związku z celem i zasadniczą treścią przepisów, w których zawarta jest kontrolowana norma, oraz służyć realizacji tego celu i treści, innymi słowy, wprowadzane zróżnicowania muszą mieć charakter racjonalnie uzasadniony;
2. charakter proporcjonalny, a więc waga interesu, któremu ma służyć różnicowanie sytuacji adresatów normy, musi pozostawać

w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostaną naruszone
w wyniku nierównego potraktowania podmiotów podobnych;
3. pozostawać w związku z innymi wartościami, zasadami, czy normami konstytucyjnymi, uzasadniającymi odmienne potraktowanie podmiotów podobnych (por. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego: z 9 marca 1988 r. sygn. U. 7/87, OTK 1986-1995, t 1, poz. 1, z 20 grudnia 1994 r., sygn. K 8/94, OTK 1986-1995, t 5, 1994, cz. 2, poz. 43 i z 23 października 1995 r., sygn. 4/95, OTK 1986-1995, t 6, 1995, cz. 2, poz. 31 oraz wyroki TK: z 22 lutego 2005 r., sygn. K 10/04, OTK ZU nr 2A/2005, poz. 17, z 23 marca 2006 r., sygn. K 4/06, OTK ZU nr 3A/ 2006, poz. 32 oraz z 17 stycznia 2001 r., sygn. K 5/00, OTK ZU nr 1/ 2001, poz. 2).
Należy podkreślić, że ustawa lutowa wprowadziła nowy, szczególny model rehabilitacji sądowej osób niesłusznie skazanych lub w inny sposób represjonowanych w okresie od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1981 r., dostosowany do charakteru spraw, w których zachodzi potrzeba takiej rehabilitacji. Istotnym składnikiem tego modelu jest określenie nowych podstaw rehabilitacyjnych o charakterze materialnoprawnym. W art. 1 ustawy lutowej określono podstawy nieważności orzeczeń odwołujące się do merytorycznej oceny, do charakteru czynów, które były podstawą represyjnych orzeczeń z lat 1944-1989 (tj. związanych z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego), a także do powodów wydania orzeczenia (por. użyte w tym przepisie wyrazy: „orzeczenie wydano z powodu takiej działalności”, „orzeczenie wydano za opór przeciwko kolektywizacji wsi lub obowiązkowym dostawom”).
Nowela do ustawy lutowej nie uzupełnia katalogu materialnoprawnych podstaw rehabilitacji o internowanie w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego. Natomiast z dniem wejścia w życie tej noweli, z mocy jej art. 2, wszystkie osoby internowane zostały zrehabilitowane. Z tą bowiem datą za nieważne z mocy prawa uznano wszystkie decyzje o internowaniu. Tym samym ustawodawca przesądził (bez potrzeby ubiegania się pokrzywdzonych w każdej


indywidualnej sprawie o orzeczenie sądu stwierdzające nieważność decyzji o internowaniu), że każde internowanie stanowiło formę represji za działalność niepodległościową, z wyjątkiem internowania tylko takiej osoby, której działalność stanowiła zaprzeczenie działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (art. 8 ust. 5 ustawy lutowej w brzmieniu nadanym nowelą do tej ustawy).
Sytuacja prawna osób internowanych jest zatem odmienna od sytuacji wszystkich innych osób objętych ustawą lutową, w tym także tych, których uprawnienia do odszkodowania i zadośćuczynienia wynikają z art. 11ust. 1 tej ustawy. W przypadku innych osób niż internowane, do uzyskania odszkodowania i zadośćuczynienia wymagane jest uprzednie orzeczenie sądu stwierdzające nieważność orzeczenia określonego w art. 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy lutowej albo zaistnienie przesłanek do stwierdzenia nieważności orzeczenia, jeżeli po pierwsze - oskarżonego uniewinniono lub postępowanie umorzono z powodów, o których mowa w art. 17 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.), i nie zostało prawomocnie zasądzone odszkodowanie i zadośćuczynienie, a osoby te były zatrzymane lub tymczasowo aresztowane (art. 11 ust. 1 ustawy lutowej), oraz po drugie - jeżeli osobę pozbawiono życia albo wolności przez organy, o których mowa w art. 1 ust. 1 ustawy lutowej, bez przeprowadzenia zakończonego orzeczeniem postępowania (art. 11 ust. 2 ustawy lutowej).
Należy jednak zauważyć, iż pomiędzy internowaniem a pozostałymi formami represji za działalność niepodległościową, objętymi ustawą lutową, zachodzą nie tylko różnice formalno – prawne, lecz także faktyczne. Wprawdzie internowanie jest również pozbawieniem wolności, niemniej o innym charakterze niż identycznie brzmiące „pozbawienie wolności” z lat 40-tych, 50-tych, a nawet 60-tych XX wieku. Skala i intensywność represji w okresie stalinowskim, ale też i w następujących po tym okresie kilkunastu latach, związanych z zatrzymaniem, tymczasowym aresztowaniem czy karą pozbawienia wolności, zważywszy na działania ówczesnych władz nakierowane na fizyczne i psychiczne udręczanie osób pozbawionych wolności w związku z ich działalnością niepodległościową (lub z powodu takiej działalności),




nie daje się bowiem porównać z instytucją internowania. O równości sytuacji faktycznej tych dwóch grup osób represjonowanych nie może przesądzać traktowanie przez prawo wszystkich wymienionych tu form represji jednolicie jako pozbawienie wolności. Wydaje się, iż takie rozumowanie, poza oczywistą koniecznością zachowania równowagi budżetowej (zob. uzasadnienie projektowanej nowelizacji), legło u podstaw ograniczenia maksymalnej kwoty możliwego do dochodzenia przez internowanych odszkodowania i zadośćuczynienia (tylko do łącznej kwoty 25 tys. złotych), w sytuacji, gdy w odniesieniu do pozostałej grupy osób objętych ustawą lutową wysokość tych roszczeń nie została ograniczona.
Odnosząc się ponownie do treści konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, należy wskazać, że ustawa lutowa zapewniła możliwość dochodzenia w jej trybie naruszonych praw, przez osoby represjonowane przez organy państwa w okresie od 1 stycznia 1944 r. do 31 grudnia 1989 r., w tym także przez osoby internowane, wyróżnione posiadaniem istotnej (relewantnej) cechy w postaci związania represjonowania tych osób z ich działalnością niepodległościową (relewantne kryterium zróżnicowania), zapewniając jednocześnie równe traktowanie wszystkich osób charakteryzujących się w równym stopniu tą cechą.
Konkludując, sytuacja prawna i faktyczna osób internowanych w porównaniu z innymi osobami objętymi ustawą lutową jest odmienna, przy czym ta odmienność jest relewantna (istotna), co w pełni uzasadnia traktowanie przez ustawodawcę tych dwóch grup osób odmiennie. Tym samym zasada równości wobec prawa w tym zakresie nie została naruszona, a zatem nowelizacja ustawy lutowej nie wydaje się być z tego względu konieczna.
W odniesieniu natomiast do terminu określonego w art. 8 ust. 2c ustawy lutowej, należy zauważyć, że do tego terminu mają zastosowanie regulacje zawarte w art. 117 – 125 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.), gdyż przepis art. 8 ust. 1 ustawy lutowej stanowi podstawę cywilnoprawnego roszczenia odszkodowawczego. W konsekwencji oznacza to, iż określony w art. 8 ust. 2c ustawy lutowej roczny termin zgłoszenia żądania odszkodowania i zadośćuczynienia z tytułu internowania nie jest terminem


prekluzyjnym (zawitym prawa materialnego), którego upływ powoduje wygaśnięcie roszczenia. Termin ten jest bowiem terminem przedawnienia w rozumieniu art. 117 § 1 Kodeksu cywilnego, ze wszystkimi tego konsekwencjami określonymi w Kodeksie cywilnym.
W przedstawionych warunkach, zgłoszenie żądania o odszkodowanie i zadośćuczynienie po upływie tego terminu prowadzi do oddalenia żądania w razie podniesienia przez prokuratora zarzutu przedawnienia i to pod warunkiem, że podniesienie tego zarzutu nie zostanie uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (por. Uchwały SN z: 30 września 1993 r., I KZP 7/93, OSNKW z 1993 r., nr 11-12, poz. 8, z 5 października 1995 r., I KZP 23/95, OSNKW 1995 r., Nr 11-12, poz. 73 i z 29 marca 2006 r., I KZP 1/06, OSNKW z 2006 r., nr 5, poz. 42 oraz postanowienie SN z 27 października 1992 r., WZ 163/92, OSNKW z 1993 r., nr 3-4, poz. 24).




Z upoważnienia
MINISTRA SPRAWIEDLIWOŚCI

Marian Cichosz
Sekretarz stanu



Do wiadomości ;
Sekretariat Prezesa Rady Ministrów
(do sprawy SDT / 4462 / 82 (2) / 08/ JG ).
Powrót do góry
Ogląda profil użytkownika Wyślij prywatną wiadomość Wyślij email
Wyświetl posty z ostatnich:   
Napisz nowy temat   Odpowiedz do tematu    Forum porozumienie.forumoteka.pl Strona Główna -> Komunikaty zespołu ds. prac nad ustawą Kombatancką Wszystkie czasy w strefie CET (Europa)
Strona 1 z 1
Skocz do:  
Nie możesz pisać nowych tematów
Nie możesz odpowiadać w tematach
Nie możesz zmieniać swoich postów
Nie możesz usuwać swoich postów
Nie możesz głosować w ankietach
Możesz dodawać załączniki na tym forum
Możesz ściągać pliki na tym forum